Cuộc thống trị của phần mềm nguồn mở (P.1)

Phần mềm nguồn mở chiếm ưu thế trong hạ tầng công nghệ thông tin đã nhiều năm. GNU/Linux và những ích lợi các loại của BSD Unix đã thống trị Internet, Perl và PHP là các ngôn ngữ phát triển chiếm ưu thế của WWW, và Apache thực sự đã mở rộng thị phần 80% sớm của mình giữa các máy chủ web... Tất cả các sản phẩm này đều là phần mềm nguồn mở.

Việc phát triển phần mềm đã thay đổi. Mô hình cũ đem đến thành công của một công ty về phát triển phần mềm: Phát triển các sản phẩm sở hữu độc quyền, tập trung mọi nguồn lực kỹ thuật cho việc bổ sung thêm các tính năng, thuê một số lượng lực lượng lao động lớn... đang chuyển sang mô hình phần mềm nguồn mở.

Thông qua việc tung ra nguồn của sản phẩm một cách tự do, và chuẩn bị đủ các tài liệu kỹ thuật, những khách hàng tiềm năng có thể dùng thử được. Doanh số tích luỹ ở các hãng là thông qua việc cung cấp những cải tiến kỹ thuật cho khách hàng và qua việc cung cấp hỗ trợ ở mức chuyên nghiệp. Hãng hỗ trợ đó có hoặc không thể giống y hệt như hãng đã đóng góp mã nguồn ban đầu, nên các khách hàng không bị khoá trói, như họ đã từng bị theo mô hình phần mềm sở hữu độc quyền. Ví dụ, việc hỗ trợ máy chủ ứng dụng nguồn mở Tomcat được đưa ra cho Bộ (Tư pháp) bởi các hãng phần mềm như BEA, Novell, Covalent và Red Hat.

Năm 2006 được gọi là "Năm Nguồn mở", khi việc áp dụng PMNM gia tăng một cách rộng rãi ngoài việc sử dụng theo truyền thống trong hạ tầng công nghệ để thay thế các sản phẩm sở hữu độc quyền về cơ sở dữ liệu, quản trị nội dung và quản lý khách hàng CRM (Customer Relationship Management).

Việc áp dụng PMNM trong chính phủ hiện nay rất tích cực trên thế giới. Khi các hệ thống sở hữu độc quyền và đặt trước đạt tới tận cùng vòng đời hữu dụng của các sản phẩm, thì cơ hội hiện nay tồn tại cho việc thay thế chúng với tổ hợp các PMNM hơn là tung ra các qui trình mới của RFP cho các giải pháp đóng và độc quyền. Chính phủ Nam Phi gần đây áp dụng PMNM, trong trường hợp đối với tất cả các phần mềm và chuyển đổi các phần mềm hiện hành.

Bộ Tư pháp Nam Phi cần một chiến lược rõ ràng để áp dụng và sử dụng PMNM. Các nhà cung cấp của chúng ta đang chuyển sang PMNM mà không cần có sự khuyến khích hay thoả thuận của chúng ta; Java là ngôn ngữ phát triển hàng đầu và cũng là PMNM.

Weblogic là một nhà cung cấp công nghệ thông tin chính hiện đang pha trộn PMNM vào các sản phẩm của họ, và tường lửa vòng ngoài của Check Point chạy một hệ điều hành PMNM.

PMNM là phần mềm được phân phối tới mọi người cùng với mã nguồn của nó, cho phép bất kỳ ai sử dụng phần mềm đó, phân phối lại nó, và thay đổi chức năng của nó như mong muốn. Thường thì, PMNM được gọi là phần mềm “tự do”, nhưng hầu hết các PMNM vẫn giữ bản quyền (copyright) và tồn tại để phục vụ cho các mục tiêu thương mại như các cải tiến tuỳ biến, đào tạo, và hỗ trợ. Vì thế tất cả các PMNM là 'tự do để sử dụng', nhưng chỉ có một số PMNM là ở dạng 'uống bia miễn phí'. PMNM đối nghịch với phần mềm sở hữu độc quyền, mà nó được phân phối chỉ với các mã nhị phân có thể chạy được. Phần mềm sở hữu độc quyền là 'đóng' trong một ý nghĩa rộng lớn mà nó không có mã nguồn đi theo; những thay đổi về tính năng, những cải tiến, và các sửa lỗi tất cả đều xảy ra theo sự kiểm soát của người giữa mã nguồn hơn là của người sử dụng. Các khách hàng còn bị khoá trói vào việc phải dựa vào các nhà cung cấp phần mềm sở hữu độc quyền trong hỗ trợ các sản phẩm của nó một cách tương xứng.

Các tiêu chuẩn mở là các tiêu chuẩn kỹ thuật mà chúng được nhìn thấy một cách công cộng và có thể triển khai được bởi bất kỳ ai với các kỹ năng và nguồn lực cần thiết. Hoàn toàn có thể có các phần mềm sở hữu độc quyền hỗ trợ các tiêu chuẩn mở; ví dụ, PDF được tung ra như một tiêu chuẩn tài liệu mở bởi Adobe, nhưng Adobe Acrobat Reader là phần mềm sở hữu độc quyền. Một số nhà phân tích sẽ chỉ sử dụng khái niệm 'chuẩn mở' khi có ít nhất một triển khai PMNM của tiêu chuẩn đó tồn tại, nhưng sự phân biệt đó là không cần thiết từ quan điểm của Bộ Tư pháp.

Các tiêu chuẩn công nghiệp là các tiêu chuẩn kỹ thuật mà chúng được áp dụng bởi thực tế theo đặc thù của nền công nghiệp. Từ năm 2007, hầu hết các phần mềm tiêu chuẩn của nền công nghiệp là sở hữu độc quyền, ngay cả khi các giải pháp PMNM tồn tại. Điều này là đặc biệt đúng trong các môi trường của người sử dụng đầu cuối, với bộ phần mềm Microsoft Office và với các hệ thống thông điệp (GroupWise, Exchange, .v.v.). Một gói phần mềm tiêu chuẩn công nghiệp có thể là mở (như Eclipse IDE cho việc phát triển Java) hoặc đóng (như EndNote cho công việc lập chỉ mục thư viện nghiên cứu).

Lê Trung Nghĩa (Dịch)